ლევან ვასაძე – „უძლურის დღიური“. XXVI თავი

აი, დაპირებისამებრ, საუბარიც არქიტექტურულ პოლიტიკაზე, რომელშიც ასევე გამოგვადგება ოდნავ სახეცვლილი ერთ-ერთი ადრინდელი ნაშრომის ნაწილი.

თუ XX საუკუნის მეორე ნახევარი და XXI საუკუნის დასაწყისი ჩვენი ქვეყნის მიტოვებისა და ქალაქებში უაზროდ და უმუშევრად ჩახერგვის და ამის შედეგად, ჩვენი გახრწნის, რაოდენობრივი გაწყდომისა და გაუბედურების საუკუნე იყო, თუ ქართველებს გვინდა, რომ კვლავ გავმრავლდეთ და ბედნიერება დავიბრუნოთ, XXI საუკუნის დარჩენილი ათწლეულები ქალაქების დაცლის, მათი გამოხშირვის, გატყეპარკების, გალამაზების და მიტოვებული საქართველოს ჩვენს მიერ თავიდან დასახლებისა და მასში მეოჯახე, მაგრად მშრომელი, მშვიდად ჭირთამთმენი, ერთმანეთის დამხმარე და ტკბილად მლოცველი ხალხის ცხოვრების საუკუნედ უნდა ვაქციოთ.

ამისათვის საჭიროა სწორი ეკონომიკური პოლიტიკაცა და სწორი არქიტექტურული რეგულაციებიც, მაგრამ, ყველაფრის თავი და თავი ჩვენი სახალხო შეგნების შეცვლა და ჩვენი ახალი სახალხო მოძრაობა უნდა იყოს, რომელიც მერე პოლიტიკასაც აიძულებს გამოსწორდეს.

ჩვენ უნდა დავეხსნათ ქალაქში გადასახლების პრესტიჟის გოიმურ ლოგოსს და მოდაში შემოვიყვანოთ მიწის დასახლების იდეალი. ეს კი, გახლავთ არა ეკონომიკური პოლიტიკის წარმოებული, არამედ ჩვენი, როგორც ერის პოეტური და ფილოსოფიური ორიენტაციის შრომითი განსხეულება.

ეკონომიკური პოლიტიკა რომ ამის წამალი იყოს, რაც XX საუკუნეში დაგვემართა, ის არ მოგვივიდოდა. საბჭოთა იმპერიაში რუსები ჩვენს ყველა ჭიან ვაშლს იბარებდნენ ოთუსბირად და ამისთვის საბჭოთა საქართველოში მთელი შემკრებ-გადამამუშავებელი სასოფლო-საწარმოო სისტემა ააშენეს, ჩვენ კი, ამ ფულის შოვნით, ყველანი ქალაქში გავრბოდით ჯინსებისა და „მარლბოროს“ ნატვრით და უდიპლომო სასიძოებს დავცინოდით, ვითომ ყველანი განათლების მიღების წყურვილით, სინამდვილეში კი, ბევრი ჩვენგანი ამას აკეთებდა ქართული მიწის საღალატებლად, სასეირნოდ და სიზარმაცისა და ჰედონიზმის ძიებაში.

მაგ ხალხის ნაწილის შვილები არიან დღეს რუსთაველზე თავიანთი მამების ნაქონ წიგნებს რომ წვავენ, „ყველა ერთად ერთის წინააღმდეგ“-ს ძახილში და ჰგონიათ, ამით თავიანთ ტუტუც შვილებს ამართლებენ.

და, თუმცა, ეგენი ჩვენი homo urbanicus hedonicus ანტიკულტურის ყველაზე ამაზრზენი ნიმუშები არიან, ვშიშობ, არც ჩვენ ვართ ბევრად უკეთესები ჩვენს გონებრივ ორიენტაციაში. სიტყვით კი გვიყვარს ქართული სოფელი და ბუნება, მაგრამ, საქმით არაფრის მაქნისები ვართ მისთვის და ქალაქში ნაშოვნ ყოველ ზედმეტ კაპიკს სოფელსა და ჩვენს მიტოვებულ მიწებს კი არ ვახმართ, არამედ – თბილისი რადგან აღარ გვყოფნის – უცხოეთში “შტრიალს” და უცხოურ პლასტმასის სათამაშოებსა და შუშის მძივებს, როგორც ჭეშმარიტი ველურები.

„ამირანის“ კინოთეატრთან პოლიციასთან უმძიმეს წნეხში ყოფნისას, გონების დაკარგვამდე მისული, დივანიდან ჩემზე მოცქირალი ჰომო ურბანიკუსების მხრიდან დაცინული და შეურაცხყოფილი, სიმწრით ვფიქრობდი, რომ გარდა იმ პოლიციელებისა, ვისაც აშკარად რცხვენოდათ ჩვენთვის წინააღმდეგობის გაწევა, იყვნენ პრემიის „მოჩალიჩე“, ნამუს-ძარღვ გაწყვეტილი აქტივისტი პოლიციელებიც. და ვფიქრობდი სწორედ მათზე, რომ ზოგიერთი ეს ოფიცერი, პუტკუნა, ბუღა-ბუღა, სოფლელი ბიჭები, სანამ აქ, ვერაზე, თავიანთი 1000 ლარიანი პრემიებისათვის მეძიძგილავებიან ათი ერთზე, მძიმე ფარების უკან დამალულები და წვივებს მამტვრევენ ჩათლახურად, თითოეულ მათგანს შეუძლია, დღევანდელ პირობებშიც კი, ყოველთვიურად ბევრად მეტის შოვნა თავის მშობლიურ მიწაზე, გენეტიკურად გამოყვანილი ზარმაცი ზაქები რომ არ იყვნენ, რომლებსაც მობილური ტელეფონის კრედიტში ყიდვითა და ბორდელში ძრომიალით, თუ სანადიროდ წასულზე კანონის უჩუმარი დარღვევით, საკუთარი ხოშის გასწორება ჰგონიათ ცხოვრების მიზანი-მეთქი.

თითოეულ მათგანს ხომ „ეპაზორება“ – მაპატიეთ ჟარგონისათვის – მიწაზე მუშაობა და თავი კაცი ჰგონია, პოლიციაში აყვანილსა და მიშას დროიდან გასუსულზე შემორჩენილს. და განსხვავებით კეთილსინდისიერი პოლიციელებისაგან, რომლებიც, მჯერა, რომ ჯერ კიდევ გვყავს, თვითონვე გაექცევა მერე პირველი ამ გარყვნის შედეგად აქ სასჯელად შემოსულ რუსის „სალდათს“ – მე რომ ჭინკები რუსეთუმეს მეძახიან – და მისი მმართველი რომელიმე უნამუსო პოლიტიკოსი ან ჩანგლებით თავდაცვისაკენ მოგვიწოდებს, ან მაგის მომწოდებელ პოლიტიკოსს კოჰაბიტაციას, სრულ ხელშეუხებლობას და საპარლამენტო პრემიების კომფორტს შესთავაზებს, სანამ ქართველების მიერ მიტოვებული სრულიად საქართველო ტირის, თბილისის ორიოდე ქუჩაზე ჩახერგილი იდიოტების და პერვერტების ჭიჭყინის შემხედვარე.

დავუბრუნდეთ დეურბანიზაციის ანუ ქალაქების დაცლისა და მიწის გავსების სასიცოცხლო აუცილებლობას საქართველოს შემთხვევაში და ვისაუბროთ არქიტექტურაზე. როგორც უკვე ვთქვით, დეურბანიზაცია, პირველ რიგში, თითოეული ჩვენგანის ტვინში უნდა დაიწყოს – როგორც ეს ჩემს და ბევრის ტვინში უკვე ხდება – მძლავრი ღონე უნდა მოიკრიფოს და ერთ დიდ ნაკადად იქცეს.

კიდევ ერთხელ, ამ ნაკადის თავში უნდა იყოს არა სარგებელისა და სიმდიდრის ძიება, არამედ ანტიქალაქური, ანუ ნორმალური, ჯანმრთელი, მშვიდი, შრომითა და დაღლით, სიყვარულითა და ოჯახით, სარწმუნოებითა და იმედით სავსე ცხოვრებისადმი დაბრუნების სურვილი.

ეს უნდა იყოს ხალხის მიერ სწორი და ბედნიერი ცხოვრების აღდგენილი იდეა, რომელიც არის არა ჩახერგილ ქალაქში საროსკიპოს, სამორინეს, დუქანსა და დასტაქარს შორის ძრწოლვით დაღლილზე, ქართულ საშინელ ტელევიზიაზე მიშტერება და – შვილს როგორ ვუყიდო მისი კლასელების ნაირი ნივთიო, იმაზე ჩლუნგი ფიქრი, არამედ, ცოლ-შვილის ერთგული კაცის მიწაზე მდგომ სახლში ცხოვრება, სადაც მისი საკეთებელი – თუ გონებრივი, თუ ფიზიკური – იმდენად მშვენიერია, რამდენადაც სახით დგას მარადიული ქართული ზღაპრისადმი და რამდენადაც კაცის უზარელობასა და სიყოჩაღეზე არის დამოკიდებული: გინდა მიწის დამუშავება იყოს ეს, გინდა სასოფლო მარნის ტურიზმი, გინდა იქ თეატრის შექმნა, გინდა საწარმოს აშენება, გინდა ინჟინერ-პროგრამისტობა, გინდა სასოფლო ტექნიკის ლიზინგში ფინანსისტობა, გინდა მხატვრობა, გინდა მწერლობა და გინდა იმ რეგიონალურ დაბაში ჭიდაობის ან ისტორიის მასწავლებლობა.

და არა აქვს მნიშვნელობა რამდენს იშოვნი, მნიშვნელობა აქვს ვის გარემოცვაში ცხოვრობ, როგორ, რა გზითა და შრომით გაქვს შენი დოვლათი შექმნილი და როგორ ახმარ მას შენს გარემოცვასა და შენს ქვეყანს და არა მხოლოდ შენს ნაღალატევ და შენგან ტელეფონში გათიშულ ცოლ-შვილს.

და მერე, ასეთი ხალხის თავში ასეთ აღორძინებულ და, რაც მთავარია, განხორციელებულ იდეას უნდა მოჰყვეს ამის შესაბამის საზოგადოებრივ იდეოლოგიაზე დაფუძნებული შედეგი, მათ შორის, ეკონომიკურ პოლიტიკაშიც. მაგრამ, ჩემი მტერი ელოდა ეკონომიკურ პოლიტიკას და ჩემმა მტერმა აკეთა ქართული მიწის თავიდან დასახლების იდეოლოგია ეკონომიკაზე და საერთოდ, სახელმწიფო პოლიტიკაზე იმედით და მის გამო.

ქალაქები, იმედია გაუმჯობესებული, რაზეც ქვემოთ ვიტყვი, ყოველთვის დარჩება უძღები შვილის ცოდვით ბოგინის ადგილად, მაგრამ, თუ გვინდა, რომ ქართული არ-მაძებარი ლოგოსი გამოვაჯანსაღოთ და ჯანსაღად ვიყოთ ამქვეყნად, ქართველებმა, განსაკუთრებით კი, დაღვინებულმა ქართველებმა, მიწაზე და არა ქალაქებში უნდა ვიცხოვროთ და ვიშრომოთ, და შვილებისა და შვილიშვილების გარდუვალი ცოდვის ასაკისგან შემობრუნებისა და უფსკრულში საბოლოოდ არ გადაჩეხვის ერთადერთი იმედი, მათი ბავშვობიდან მიწისა და ტრადიციის შეყვარებაში უნდა აღვადგინოთ. მასე გვექნება ტკბილი და სიკვდილამდე ქმედითი სიბერე და არა დივანზე გაშეშებული, ტელევიზორში უმეტესად გატყლარჭულ, ყროყინა, უნამუსო ბოზებზე და მამათმავლებზე მიშტერებული გულგახეთქილი სიბერე.

ამისათვის ბევრი რამ გვაქვს გამოსასწორებელი, ბიოქიმიური უცხოური ლაბორატორიის დახურვიდან დაწყებული და პოლიტიკური წყობის სრული შეცვლით დამთავრებული, მაგრამ, მთავარია გამოვიდეთ ამ უიმედობიდან, რომელშიც ვართ, შევეშვათ ამ სისტემაში კარგი პოლიტიკოსების ლოდინს, მივხვდეთ, რომ თითოეული ჩვენგანის დივანიდან ადგომაზე და მოქმედების დაწყებაზეა თითქმის ყველაფერი დამოკიდებული, მაგ პოლიტიკოსების გამოსწორების ჩათვლით და ვირწმუნოთ, რომ როგორც ერს, ნამდვილად შეგვიძლია გადარჩენა, თუ რწმენითა და სასოებით დავუბრუნდებით ტრადიციას და მასში ცხოვრებისათვის გამოვიყენებთ ნებისმიერ თანამედროვე საშუალებას, რაც კაცობრიობას მოუგონებია.

არქიტექტურა ამ დიდი საკეთებელის და გამოსასწორებელის მხოლოდ ერთ-ერთი მდგენელია, მაგრამ, მნიშვნელოვანი მდგენელი და ის არ არის დემოკრატიის საქმე, ის არის ავტოკრატორის, ანუ თვითმმართველის საქმე.

ტირანი ავტოკრატორი მმართველის, სააკაშვილის, არქიტექტურული შიზოფრენიები ცალკე ეპოპეაა და მათი ნაიარები, იქნებ, ისეთივე ღრმაც იყოს ჩვენს ქვეყანაზე, როგორც მის მიერ მიყენებული ტრავმები ქართული საზოგადოების ფსიქიკაზე.

ბიძინას ავტროკრატიის მმართველობის ხანა კი, მეორე უკიდურესობით ხასიათდება, რომელიც, რომ ვერ გაიგებ რას აკეთებს, იმას ნიშნავს. თვითონ რას აკეთებს, როგორც ქველმოქმედი – ღმერთმა ხელი მოუმართოს – ძალიან კარგად ვიცით, მაგრამ, მისი ხელქვეითი საქართველო რომ არაფერს აკეთებს, მათ შორის, ჩვენი არქიტექტურული კატასტროფის გამოსასწორებლად, თავის მიშას ხანიანად, ხომ სრულიად ცხადია.

მახსენდება, როგორ დასცინოდა პოლიტიკაში შემოსული ბიძინა მიშას მართლაც სრულიად მახინჯ ხიდს. ვუსმენდი მაშინ, სხვებთან ერთად, სამართლიანობის აღდგენის ფუჭი იმედით სავსე, თან ვეთანხმებოდი და თან ვფიქრობდი, ამ კაი კაცს, ხომ მხოლოდ მისი დიდი ქველმოქმედების ხათრით, რათა გული არ გაუტეხონ, არავინ ეტყვის, რომ მისი ნახელავიც ასეთივე უშნოა თბილისისთვის-მეთქი.

და ისე გამოსდიოდა, ჩემი შენ გითხარიო, იმიტომ, რომ სინამდვილეში არც კი ვიცი, რომელი უფრო უშნოა – მიშას მახინჯი ხიდი თუ ბიძინასვე „ბღრონძი“ ბიზნეს ცენტრი თბილისის თავზე, რომელიც, ეტყობა, იმ იაპონელმა მას ქაღალდზე დაუპროექტა, ადგილზე ჩამოსვლის გარეშე და ამით, პოზიციონირების პროპორციის ყველა კანონის დარღვევით, თავი შეირცხვინა მთელს მსოფლიოში.

და თუმცა, რა თქმა უნდა, დიდი განსხვავებაა ქვეყნის ყველაზე მსხვილი ქველმოქმედის მიერ საკუთარი სახსრებით აშენებულ, თუნდაც უაზროდ და არაპროპორციულად მდგომ კერძო ბიზნეს ცენტრსა (აქვს ამის უფლება, რადგან მისცეს არქიტექტურული ნებართვა) და ტირანი მიშას მიერ ხალხის ფულით აშენებულ უმახინჯეს ხიდს, მილებს, რეიხს-რეზიდენციასა და სხვა სიმახინჯეებს შორის, მაგრამ, სინამდვილეში ხომ, არცერთია ამ ჩვენი საცხოვრისის მშვენება და არც მეორე. და ეს წყვილი, მათი ამ კოჰაბიტაციის ერთგვარ არქიტექტურულ სიმბოლოდაც იქცა – ორივე შესაცვლელია, ორივე გასატანია ქართული სინამდვილიდან და ქართული პოლიტიკიდან.

ვინმე იტყვის, რა დროს არქიტექტურაზე საუბარია, ქვეყანა თავზე გვენგრევაო. მაგრამ, ეს დიდი შეცდომაა. გვენგრევა, მათ შორის იმიტომაც, რომ არასწორად შენდება და მე აქ სწორედ ამ ნგრევის შეჩერებაზე და სწორი შენების დაწყების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მდგენელზე ვსაუბრობ.

ჩემი ღრმა რწმენით, ამ ნგრევიდან თავის დასაღწევად, ეროვნულ იდეოლოგიასთან ერთად, ბევრი სხვა რამ გვჭირდება და ამ სხვა რამეებს შორის საქართველოს არქიტექტურული იდეოლოგიაც არ გახლავთ უკანასკნელი. ის უნდა იყოს ჩვენი საერთო ეროვნული იდეოლოგიის ერთ-ერთი გამოვლინება და იმედია, დღევანდელი წერილის წაკითხვის შემდეგ, ბევრი დამეთანხმება მის უდიდეს მნიშვნელობაში.

როდესაც ვფიქრობდი, რითი დამეწყო ამ ჩვენს ძალზედ მნიშვნელოვან საკითხზე საუბარი, ისე დაემთხვა, რომ გამახსენდა, როგორ ვამთავრებდი ჩემს პროფესორ-მასწავლებელთან ერთად რენესანსის ეპოქის მეორე ტალღის ჰუმანისტების შესწავლას და ჩემი ყურადღება შესანიშნავმა ფილოსოფოსმა, ლეონ ბატისტა ალბერტიმ მიიქცია, რომელიც, განსხვავებით კოლუჩიო სალუტატის, ლეონარდო ბრუნისა და პოჯო ბრაჩოლინისაგან, ყველაფერთან ერთად, დიდებული არქიტექტორიც გახლდათ.

არქიტექტურის ესთეტიკაზე მსჯელობისას, ლეონ ბატისტა ალბერტი, რომელიც რენესანსის ეპოქის არაერთი შესანიშნავი შენობისა და ტაძრის ხუროა, გარდა იმისა, რომ უღრმესი ფილოსოფოსია, იმდენად საოცრად მსჯელობს ესთეტიკის საფუძვლებზე, რომ არ დავიზარე და მისი ორიოდე ტრაქტატიდან რამდენიმე ადგილი ვთარგმნე კიდეც თქვენთვის ქართულად. ამ ურთულესი ენით დაწერილ ციტატებში კარგად ჩანს, თუ რამდენად მარადიული და უნივერსალურია სილამაზის საფუძვლები ნებისმიერ კულტურაში. და, არა აქვს მნიშვნელობა, კოლხურ კოშკზე ვსაუბრობთ ჩვენ, ლეჩხუმურ ოდაზე თუ რენესანსის ეპოქის პალაციოზე – ჰარმონიის წესი ყველგან ერთია, როგორც თავად შენობასთან მიმართებაში, ასევე, რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, გარემოსადმი მისი ჰარმონიული დგომის ხელოვნებაში.

ალბერტი წერს:

„გამომგონებლობის მთელი ძალა, ხელოვნება და მშენებლობის მთელი ცოდნა თავმოყრილია დანაწევრების ოსტატობაში, რადგანაც, მთელი შენობის ნაწილები, თითოეული მათგანის თავისებურება და, ბოლოს, შერწყმა და გაერთიანება ყველა ხაზისა და კუთხისა ერთ ნაწარმოებში – ყველაფერი განისაზღვრება სარგებლიანობის, ღირსებისა და მაამებლობის თვალსაზრისით, მხოლოდ დანაწევრების ოსტატობის მეშვეობით.

თუ სახელმწიფო, ფილოსოფოსთა აზრით, არის უდიდესი სახლი და პირიქით, სახლი არის უმცირესი სახელმწიფო, მაშინ, რატომ არ ვთქვათ, რომ მისი უმცირესი ნაწილებიც კი: ატრიუმი, კსისტი, სატრაპეზო, პორტი და სხვა მსგავსი ნაწილები ასევე თავად არიან გარკვეულწილად საცხოვრებლები? და თუ ნებისმიერ მათგანში რაიმე იქნება დატოვებული უყურადღებოდ, უზრუნველობით ან დაუდევრობით, განა ეს არ მიაყენებს ზიანს მთელი ნაგებობის ღირსებასა და დიდებას?

…………………………………………………..

ნაწილები ერთმანეთს უნდა შეესაბამებოდნენ, რათა შენობის მთლიანობის სრულყოფილებისა და მშვენიერების საფუძვლად და საწყისად ივარგონ და რათა რომელიმე ერთმა ნაწილმა, მთელი სილამაზის მითვისებით, არ აწყენინოს ყველაფერ დანარჩენს. დაე, იყონ ისინი ერთმანეთში ისე შეთანხმებულნი, რომ ერთ მთლიანობად და სწორად აგებულ სხეულად ჩანდნენ და არა გაგლეჯილ და მიმოფანტულ ნაწილებად. გარდა ამისა, ნაწილების გამშვენებისას, საჭიროა მივბაძოთ ბუნების ზომიერებას, რადგანაც, როგორც სხვა ყველაფერში, ამაშიც, ჩვენ ერთნაირად ვაქებთ თავშეკავებულობას და ვკიცხავთ უზომო ლტოლვას მშენებლობისადმი. ნაწილები უნდა იყონ ზომიერნი და აუცილებელნი იმისათვის, რის შექმნასაც ვაპირებთ, რადგანაც მშენებლობის მთელი ხელოვნება, თუ კარგად დავაკვირდებით, წარმოიქმნა აუცილებლობიდან. ის კი, მოიწადინა სარგებლიანობამ, განადიდა გამომყენებლობამ, და, საბოლოო ჯამში, მას უნდა ემსახურა სიამოვნებისათვის, ეს სიამოვნება კი, ყოველთვის იწუნებდა ზომიერების არ ცოდნას. მაშ, იყოს შენობა ისეთი, რომ მას არ სჭირდებოდეს იმაზე მეტი ნაწილები, ვიდრე მას აქვს და მაშინ ყველაფერი, რაც მას აქვს, არცერთ შემთხვევაში არ დაიმსახურებს განკიცხვას“ [- ციტატის დასასრული].

საერთოდ, უნდა ვთქვათ, რომ აზროვნებისა და მისით გამოწვეული ცოდნის დავიწროება, დანაწევრება და პოსტ-მოდერნისტულ ფრაგმენტებად ქცევა, სწორედ სქოლასტიკური ხანის მერე გამომკრთალი რენესანსის ეპოქის სიკვდილთან ერთად დაიწყო, ე.წ. ახალი დროის ანუ მოდერნის განმანათლებელთა ეპოქაში, რომელმაც, საბოლოო ჯამში, ათეისტ-ლიბერალური სიბნელე მოუტანა კაცობრიობას, მეოცე საუკუნის დასასრულის პოსტმოდერნისტულ დილეგამდე მიაცილა, იმ დილეგში ჩატოვა და შუქიც ჩაუქრო, მანდ ვართ ახლა ჩვენ ყველანი დანარჩენ მსოფლიოსთან ერთად, მანამდე კი, მოაზროვნეების მრავალმხრივობა არავის აკვირვებდა.

ანტიკური ათენის გარეუბანში, აკადემოსის ბაღში მდებარე პლატონის ფილოსოფიური აკადემიის შესასვლელზე წარწერილი – „არა გეომეტრი არ შემოვიდეს“, შესანიშნავი მაგალითია ჰოლისტური ანუ მთლიანი აზროვნების რაობისა, რომლითაც ღვთისმოშიშმა ანუ თეოცენტრულმა კაცობრიობამ ათასობით წელი იცხოვრა, სანამ მოდერნის უღმერთო ანუ ანთროპოცენტრულ უფსკრულში ჩავარდებოდა და მატერიალისტური ენტროპიის აპოკალიფსურ გზას დაადგებოდა. ჩვენ უკვე ამ კატასტროფის, ანუ ქართულად რომ ვთქვათ, დაღმა მოხვევის ბოლო ფაზაში ვცხოვრობთ და ამ ენტროპიას ყველგან ვხედავთ ჩვენს ყოფაში. საკმარისია, დავაკვირდეთ ჩვენს გარშემო აზროვნების კრეტინიზაციის გამაოგნებელ სიჩქარეს და ის ცხადზე ცხადია.

მისი შებრუნების ერთადერთი გზა მასთან აზროვნებითა და სიტყვით დაპირისპირებაა და ეს ბევრად უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე პოლიტიკური პარტიის შექმნა და ე.წ. „საქმის კეთების“ სხვა მსგავსი ფორმები, როგორც ეს არაერთხელ გვითქვამს.

ამიტომ, დღეს ჩვენ ვსაუბრობთ ჩვენს ყოფით კულტურაზე, უფრო ზუსტად კი, მის არქიტექტურულ მდგენელზე.

მე არ გახლავართ არქიტექტორი, თუმცა დიდ პატივს ვცემ ადამიანთა ყოფის ამ უმნიშვნელოვანეს ხელოვნებას და ოჯახის ორი წევრი და რამდენიმე მეგობარი მყავს არქიტექტორი.

საბჭოთა პერიოდში ქართველებს, პრინციპში, იმ პირობებისათვის ნორმალური არქიტექტურული სკოლა გვქონდა, რაც კარგად ჩანდა ჩვენი ქალაქებისა და სოფლების განვითარების მაგალითზე.

საბჭოთა იმპერიის ნგრევით, ეს სკოლაც დაინგრა. ჩვენი საუკეთესო, სასწაულად ცოცხლად დარჩენილი არქიტექტორები დღემდე უმუშევრად სხედან და სახელმწიფო უწყებებში მათ ადგილს, ხშირად, უვიცი ახალგაზრდები იკავებენ – ინგლისურის საშუალო ცოდნითა და მასალათა გამძლეობისა და კონსტრუქციის ელემენტარული არ ცოდნით, ურბანისტიკის, ფილოსოფიისა და საერთო ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ.

ხურო, თავის განმარტებით არსში, გამოცდილი ადამიანი უნდა იყოს, რომელსაც შეგირდად უდგას ახალგაზრდა, როგორი ნიჭიერიც არ უნდა იყოს ის და არავითარი მოდერნიზაცია არ შეიძლება არქიტექტურაში ამ მემკვიდრეობის ჩამოშლის პირობებში ვარგოდეს.

უპირველეს ყოვლისა, უნდა ითქვას, რომ არქიტექტურა არ არის მხოლოდ შენობების ფორმისა და გეგმარების ხელოვნება და მეცნიერება. ბევრად უფრო მნიშვნელოვანია, რომ იგი არის ადამიანთა საცხოვრისის დაგეგმარების ხელოვნებაცა და მეცნიერებაც. ის დროში იცვლება, თუმცა, ცივილიზებული სოფლური და ქალაქური გარემოსათვის დამახასიათებელი სტანდარტები, რომლებიც ულმობელ ხასიათს ატარებს რიცხვებში და ისეთივე მკაცრი კანონებით განისაზღვრება, როგორებიც მოქმედებს ფიზიკასა და ბიოლოგიაში, მეტ-ნაკლებად, ძირითადად, მაინც უცვლელია თავის ლოგიკურ საწყისებში და ნაკლებადაა დამოკიდებული ამა თუ იმ ეპოქის გემოვნებით ვარიაციებზე.

რამდენი თავისუფალი ფართია საჭირო საცხოვრებელ უბანში ერთ სულ მოსახლეზე, რამდენი ტყე-პარკია აუცილებელი ჯანმრთელი ქალაქური ცხოვრებისათვის, რამდენი საბავშვო ბაღია საჭირო რამდენ ბავშვზე, რამსიგანე ტროტუარები და ფეხით სასიარულო ზონებია აუცილებელი იმისათვის, რომ ადამიანს ქალაქი ჯოჯოხეთად არ ექცეს, როგორ უნდა გაითვალოს ახალი შენობების მხედველობითი პერსპექტივა, რათა მათ თვალი არცერთი უკვე აშენებული შენობის კუთხიდან არ ებჯინებოდეს უშნოდ და სხვა ქრესტომათიული არქიტექტურული ანა-ბანა დიდი ხანია დათვლილი და დადგენილია მსოფლიოს არქიტექტურულ სტანდარტებში.

აი, ეს ყველაფერი გაანადგურა ქართველმა, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ. თან, გაანადგურა ყველამ ერთად: მოხელემაც – ვინც გასცა აურაცხელი მშენებლობის ნებართვები, დეველოპერმაც – ვინც ამაზე ფული აკეთა, ბინის მყიდველმაც – ვინც ამაზე დეველოპერს ფული აკეთებინა და არქიტექტორმაც – ვინც ეს აპროექტა.

„ევროპა გვინდა“-ს ძახილში, რაც რუსები წავიდნენ, თბილისის, ბათუმის და სხვა ქართული ქალაქების შეუქცევადი აზიატიზაცია გამოვიწვიეთ, ეტყობა, ეგ იყო ჩვენი თავისუფალი ბუნების შინაარსი და გამოდის, რომ რუსები ევროპას კი არ გვიკრძალავდნენ, არამედ – გვაძალებდნენ. დავხედოთ შედარებით ფოტოებს და თუ ბრმები არ ვართ, ეს ცხადია. და, მიძახეთ ახლა ამისათვის რუსეთუმე.

მერე, არქიტექტურა არ არის ისეთი რამ, რაც მხოლოდ ესთეტიკაზე მოქმედებს. პირველ რიგში, ის მოქმედებს ფსიქიკაზე, ჯანმრთელობაზე, სიცოცხლის ხანგრძლივობაზე, სიკვდილიანობაზე, დაავადებების სტატისტიკაზე და, თქვენ წარმოიდგინეთ, ეკონომიკური განვითარების პერსპექტივაზეც. მახინჯ, უკულტუროდ ჩახერგილ, ერთმანეთზე მიმჯდარი სახლების ქალაქებს შესაბამისი ბედი ელით, მათ შორის, ეკონომიკური განვითარების თვალსაზრისითაც.

ის, რომ თბილისი მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე უშნო და ცუდ საცხოვრებელ ქალაქად გადაიქცა, ეს აღარავისთვის არაა საიდუმლო – ამაზე წერენ ავტორიტეტული უცხოური გამოცემებიც და ამაზე მეტყველებს თითოეული, ოდნავ მაინც განათლებული და ესთეტიკური, ადამიანის შეხედულებაც. ყოველგვარი გადამეტების გარეშე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ რამდენადაც დავიღუპეთ ამ პერიოდში დემოგრაფიულად, იმდენადვე დავიღუპეთ არქიტექტურულად და რა თქმა უნდა, ეს ვერ იქნება დამთხვევა, ეს ორივე სახის დაღუპვა ერთიანი და ერთმანეთის მკვებავი ორი უარყოფითი მოვლენა გახლავთ.

ერთ-ერთი სტატისტიკური მასივის ანალიზისას გამეცინა – აბა, თუ მიხვდებით, რატომ მეტობს ისან-სამგორში გვარები, რომლებიც შვილი-ზე და ოღლი-ოვ-ზე მთავრდება და დიღომ, გლდანი-ნაძალადევში გვარები, რომლებიც ძეზე და ია-ავა-ზე მთავრდება, შიდა ქალაქური მიგრაციის ბოლო 10 წლიან ტალღას თუ არ ჩავთვლით?! ჩვენი უთავბოლო ურბანიზაციის ეს ტოპოლოგიური ნიშნები, ჩემთვის ისეთივე გულის ამაჩუყებელია, როგორც თბილისური სასაფლაოების სტილისტიკის ეკლექტიკური ევოლუციის ტენდენციები და მე, რა თქმა უნდა, მათ ამ წერილში ვერ გავწვდები, გამგები გაიგებს, რას ვგულისხმობ.

პირადად ჩემთვის, არჩევანი ემიგრაციასა და სამშობლოში დაბრუნებას შორის არასოდეს ყოფილა, სახლის დაწვისა და უკიდურესი გაჭირვების შედეგად უცხოეთში წასული, ყოველთვის ვოცნებობდი სამშობლოში დაბრუნებაზე და რითიც შევძლებდი, მის დახმარებაზე და ბუნებრივია, როგორც კი შევძელი, ასეც ვქენი, როგორც ბევრმა ჩვენმა თანამემამულემ. ოღონდ, ბუნებრივია, თბილისში ვეღარ ვიცხოვრებდი, იმიტომ, რომ ის, რასაც მე თბილისს ვეძახდი, აღარ არსებობს.

დავსახლდი მისგან მოშორებით, ჩემს საყვარელ კიკეთში და ქვიშასა და ტალახში ჩავყარე უცხოეთიდან ჩამოტანილი დოვლათი, მათ შორის იმისათვისაც, რომ ზოგიერთი ჩვენი ტვინარეული თანამემამულის გესლიანი ყვირილი მესმინა, საქმე აკეთე, საქმეო, და სკოლა რატომ გაქვს ფასიანი, შენ თუ კაი კაცი ხარო – ამაზეც არა ერთხელ მისაუბრია.

ამ უგუნურებას, უსამართლობას და შურიან ცილისწამებას დიდი ხანია მივეჩვიე, მაგრამ, ახლა სიმწრით ვაკვირდები კიკეთის იმავე ფსიქიკით დამახინჯების საწყის პროცესს, რომელიც, ვგონებ, ბევრისათვის ნაცნობი იქნება, იმიტომ, რომ ყველგან ერთი და იგივე ხდება.

ჩვენს მიერ აშენებული ტაძრის, სკოლისა და სპორტული მოედნების გარშემო უკვე „აჩალიჩდნენ“ უფანტაზიო მესაქმეები და მიდი-მოვდივარ, აშენებენ და იშენებენ იმავე ბლოკის კედლებიან ღობეებზე მიმჯდარ სახლებს, რომლებიც პროპორციულადაც კატასტროფაა არსებულ სივრცესთან და იქმნიან ამ ღობეების უკან საცოდავ, ჩაკეტილ სივრცეებს, სადაც არც თვითონ გაიხარებენ და არც გამვლელს გაუხარებენ თვალს.

დასავლეთშიც და საბჭოთა კავშირშიც კი, ღობის კულტურა შეუდარებლად მაღლა იყო, დაბალი სადგომით, ე.წ. ცოკოლით ანუ ყორეთი და ზედ ნამატი გამჭვირვალე გადაწყვეტილებით, წნული ლითონი იქნებოდა ის, თუ ხის წნული ჩხირი, რათა თვალს სახლი დაენახა, სახლს – გამვლელი.

ატომიზირებული მომხმარებელი ინდივიდი კი, ფსიქიურად დაიჩეხა და იშენებს და იშენებს კედლებს, გეგონება, იმ კედლების მიღმა თვითონ არ იჯდეს შეშინებული, იზოლირებული და გამოთაყვანებული.

საერთოდ, ღობეების კატასტროფული კულტურა, თანამედროვე საქართველოში, ცალკე ტირილს იმსახურებს. მახსოვს, ყველაფერი ჩემს ბავშვობაში დაიწყო, როდესაც სახერხების შემოსვლით გამრავლებული ფიცრების ღობეების ხანის მერე, რომელიღაც გენიოსმა კორუფციონერმა, ქართული აეროპორტებისათვის „გოსპლანის“ მიერ გამოყოფილი ასაფრენი ბილიკების ასფალტის ქვეშ დასაგები ლითონის ფირფიტები გაყიდა მოსახლეობაზე. გექნებათ ნანახი, ჩვენს სოფლებში ბევრგანაა დღემდე შემორჩენილი მრგვალ-ნასვრეტებიანი ლითონის ეს სიმახინჯეები. ამ აქტში ჩვენი დიდებული და უძველესი სოფლური კულტურის დეგრადაციის გროტესკული ასპექტი გამოჩნდა, 60-70-იანი წლების სოფლელმა კაცმა, ქალაქური კავშირებით გაპრანჭვა მოინდომა თანასოფლელებთან და ფიცრის ღობეზე წინ წაიწია, თან, მთლად კარმიდამოს დამალვაც ვერ გაბედა და მუშტის სიგანე რადიუსის ჭუჭრუტანებით მონახა კომპრომისი არ დამალვასა და ინდუსტრიალიზაციას შორის.

აწი, ეგ სიმახინჯეც კი სანატრელი გაგვიხდა, მთელს საქართველოში წამოჭიმული ბლოკისა და ბეტონის გაუმჭვირვალე ღობეების შემხედვარე, ისევე, როგორც მახინჯი „ხრუშჩოვკებისა“ და „ბრეჟნევკების“ არქიტექტურამ აჯობა უკვე დაღვრემილი ფიქრის გორის არქიტექტურას ვერაზე, ჩვენი შევარდნაძისეული ეპოქის დეველოპერების მაფიისა და მათი გალიბერასტებული და განარკომანებული შთამომავლობის ხელში.

ღობის ისტორიული ფუნქციები – საძოვრიდან დაბრუნებული საქონლისაგან კარმიდამოს დაცვა იქნებოდა ეს კოლხეთში, თუ შემოვარდნილი ლეკისაგან ოჯახის დასაცავად ყორის ძირას ფილთა თოფით ჩაწოლა ყვარელში, რომლებიც საოცრად იყო შეხამებული ქართველი კაცის ჰარმონიულ ყოფასთან გამვლელ-გამომვლელს მისალმებოდა, ამბავი ეკითხა, თავი საზოგადოების ნაწილად ეგრძნო – ვისღა ახსოვს.

მოდერნისტული ინდივიდუალიზმის პროვინციული ვერსიით დაავადებული ქართველი ჰომო ურბანიკუს, თუ შემთხვევით, რატომღაც, ისევ სოფელში დასახლდა, აუცილებლად ღობის ყრუ კედელს უნდა ამოეფაროს, რათა შიგნიდან მას მიაშტერდეს და თავი არა სამყაროსა და ქვეყნის გაგრძელებად იგრძნოს, არამედ – მის ატომად.

იგი ამას ავტომატურად აკეთებს, დაშტამპული აზროვნების სერიულ დეტალად, რომელიც მას თავისი განუმეორებელი ინდივიდუალიზმის გამოვლინებად მიაჩნია, იმიტომ, რომ არც ძველი ტრადიცია შერჩა და არც კლასიკური ესთეტიკური განათლება მიუღია. ამიტომ, ჩვენი თანამედროვე ყრუ ღობეები ჩვენი აზროვნების პროვინციალურობის ისეთივე თვალნათლივი გამოვლინებაა, როგორც პაპუა-ახალი გვინეას ტომის მიერ ლერწმისაგან აგებული თვითმფრინავის მოდელები და კირით თეთრად შეღებილ სახეებზე ნახშირით მიხატული ულვაშები – თეთრებზე წაბაძვის უბადრუკი მცდელობისას.

და განა მხოლოდ ღობეებსა და სახლის საკარმიდამო პროპორციებშია საქმე?! სახლთმშენებლობის კატასტროფული სტილისტური აჯაფსანდალი, ზოგჯერ, ენით აღუწერელი სიქაჯე (თან, ხშირად, რაც მეტი შესაძლებლობა აქვთ, მით მეტი), საერთო ფართების და გასასვლელების სრული უგულებელყოფა, სხვის მიერ საერთო ფართებისთვის რამე გაკეთებულის ცინიკურად დაზიანება და საკუთარი სარგებელისათვის უსინდისოდ გამოყენება და მიგდება, 90-იანებში ზოგჯერ აფერისტულად – უფასოდ ან ქრთამად – დათრეული მიწის ნაკვეთების გარშემო უმდაბიოესი ურთიერთობები და ადამიანის არ დანდობა და შანტაჟირებაც კი, ეს ყველაფერი ხომ ჩვენი ქაჯური ყოფითი კულტურის მაჩვენებლებია ქალაქშიც და ქალაქგარეთაც. როგორც ჩვენი კლასიკოსი იტყოდა, “გლახები და მონები იმიტომ კი არა ვართ, რომ ღატაკნი ვართ, არამედ ღატაკნი მიტომ ვართ, რომ გლახები და მონები გახლავართ”. (1)

კიკეთში საქმე იქამდეც კი მივიდა, რომ შარშან, ჩვენს ქუჩაზე მდებარე ტყის ნაკვეთი გამოიტანეს აუქციონზე, რომ გაყიდონ, გაჩეხონ, ზედ ბლოკის სახლები დადგან, ფული იშოვონ და ისევ დაამახინჯონ აქაურობა, როგორც დაამახინჯეს წყნეთი და ყველაფერი თბილისის გარშემო. არაფერი შეცვლილა, ეკონომიკის სამინისტროში რომელიმე ჩინოვნიკი ბიუჯეტის და საკუთარი ჯიბის გავსებაზე ზრუნავს, საქართველო კი – მახინჯდება და მახინჯდება, დემოკრატიული აზრთა სხვადასხვაობის ყაყანში და სულ უფრო და უფრო შორდება იმ ეფემერული ევროპის იმიჯს, რომელზეც ჩვენი ლიბერალური ბნელიტა ოცნებობსა თუ ჩუკენობს.

ანდა, კიდევ: ამასწინათ გავიგე, რომ მომცრო მიწის ნაგლეჯი, რომელიც სამოსახლო ნაკვეთსა და ჩემს მიერ დაგებულ გზას შორის იყო, სადაც სკოლის კუთვნილ ტრანსპორტს ვაყენებდით, ვიღაც ჭკუათმყოფელს სამოსახლოდ მონდომებია და ვიღაც ჭკუათმყოფელსავე მოხელეს ეკონომიკის სამინისტროდან მისთვის მიუყიდია. ახლა ჩაიდგამს ამ მიწის ნაგლეჯზე შელესილი ღობით გარშემორტყმულ ბუნკერს ეს დალოცვილი და „ჩაგვესიძება“ ამ ჩვენი რუდუნებითა და ენთუზიაზმით შექმნილი სასუნთქი სივრცის წყნეთ-თბილისზე დამგვანებით. ეტყვი რამეს და, ეწყინება. ალბათ, მისი რომელიმე ნაცნობი ცხოვრობს იქვე და ახლა ამას ჰგონია, რომ ამით ცხოვრებას გაილამაზებს და გაულამაზებს იმ ნაცნობსაც.

მე მაოგნებს და მთრგუნავს ჩვენი ერის ეს ცნობიერებითი კატასტროფა: უკულტურო ურბანიზაციისაგან გარბიხარ, ტალახში და მიგდებულ სოფელში ტაძრებს, სკოლებს, სპორტულ კლუბებს აშენებ, რათა შენი სამშობლოს ეს ნაწილი მაინც გაამშვენიერო შენივე შრომით, უცხოეთში სიმწრით ნაშოვნი საშუალებებით, იქ, ყოფაში ჩართული ხალხის ცხოვრება გააუმჯობესო და სანაცვლოდ, ამ ჩახერგილი, ნათბილისარი ჯოჯოხეთის ღრმულიდან ან უმადური ქილიკი და უვიცი უზრდელობა გეწევა, ან ესვე ჰომო ურბანიკუს გისახლდება სრული უბოდიშობით იმისადმი, რაც მის აქ გადმოხერგვამდე აკეთეს ადამიანებმა. არავითარი ესთეტიკა, არავითარი ყოფითი კულტურა, მხოლოდ უმდაბიოესი ყოფისადმი სწრაფვა, ჩვენი უმდაბიოესი სამშენებლო სტანდარტების განმგებელი კორუმპირებული ჩინოვნიკების მხრიდან მხარდაჭერილი. მერე აიშენებენ ამ ბუნკერს და მისი ღობის გარშემო თვეობით სანაგვეს ტოვებენ, სანამ მათ დასალაგებელს ვინმე არ დაულაგებს.

რა ეშველება ყველაფერ ამას. ჩემი აზრით, მხოლოდ მკაცრი იდეოლოგიური ცვლილება და უმკაცრესი ხელი.

არსებულ პოლიტიკურ სისტემაში ეს შეუძლებელია. სანამ ლიბერალების ქვეშ ვრჩებით, თბილისი დარჩება ქვეყნის დანარჩენი მოსახლეობის ჩამთრევ და ჯოჯოხეთური არქიტექტურით გამოწვეული ყოფითი დეგრადაციის შედეგად დამღუპველ მორევად, ქვეყანა კი – სულ უფრო დაიცლება და გაუბედურდება.

არც საცხოვრებელი, არც სამუშაო, არც საწარმოო და არც სავაჭრო შენობების დაგეგმარების გაჯანსაღებას არანაირი პირი არ უჩანს. ჩვენი მოხელეები, გეჩვენება რომ, საკუთარი იმიჯის „გაზმანვაზე“ და საკუთარი სამშენებლო კომპანიების გამდიდრებაზე უფრო ზრუნავენ, ვიდრე დემოგრაფიული ზამთრიდან გამოსვლისათვის აუცილებელ არქიტექტურულ იდეოლოგიაზე და ვართ ამ არქიტექტურულ კოშმარში, რომელიც, ბუნებრივია, ჩვენი ყოფითი, კულტურული და შესაბამისად ეკონომიკური კოშმარიც არის.

მხოლოდ ქვეყნის პოლიტიკური მმართველობის ცვლილების შემთხვევაში იქნება შესაძლებელი ამ და სხვა სასიკვდილე პროცესების შეჩერება და შეტრიალება. ბევრად უფრო ძლიერი, ცენტრალიზებული ძალაუფლების პირობებში, ჩვენი ქვეყნის, მათ შორის, არქიტექტურული მკვლელობის შეჩერებაც შესაძლებელია და მისი გაჯანსაღებაც – თუმცა, ამას დაახლოებით ნახევარი საუკუნე მაინც დასჭირდება.

ქვეყნის იდეოლოგიისა და სახელმწიფოებრიობის ფორმის შეცვლის შემდეგ, უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღდგეს და თავიდან შეიქმნას გამოცდილი და პროფესიონალი და, სწორედაც რომ, მხცოვანი არქიტექტორების საბჭოების იერარქიული სისტემა, რომელიც მომავალი საუკუნის განმავლობაში რამეს უშველის თბილისს და დანარჩენ საქართველოს – უშიშროების ორგანოების მხრიდან ანტი-კორუფციული უმკაცრესი ზედამხედველობის პირობებში.

მისი მუშაობის ძირითადი მიმართულებები კი, ჩემი აზრით, ასეთი უნდა იყოს:

1. 100 წლიანი მორატორიუმი დამატებითი, კორპუსის ტიპის, საცხოვრებლების მშენებლობაზე თბილისსა და მის 20 კილომეტრიან შემოგარენში, გარდა საბჭოთა დროიდან შემორჩენილი საქარხნო ინდუსტრიული ზონების გადაკეთების შემთხვევებისა – ისიც მკაცრი პარამეტრული კონტროლით;

2. ამ 100 წლის განმავლობაში თბილისის დაძველებული საცხოვრებელი შენობების დანგრევა და მათ ადგილზე საპარკო და სარეკრეაციო ზონების მშენებლობა, ე.წ. ერთიანი „გამოხშირვისა და გამწვანების ერთიანი გეგმის“ ფარგლებში;

3. მკაცრი კონტროლი მაღალსართულიან მშენებლობაზე მთელ ქვეყანაში, მისი სრული აკრძალვით საცხოვრებელი მიზნებისათვის – გარდა იმ რეგიონების ქალაქებისა, სადაც დემოგრაფიული კლება არ არის პრობლემა;

4. საქართველოს სხვა ქალაქებსა და დასახლებებში მკაცრი პარამეტრული და პროპორციული კონტროლი ყველა ტიპის ახალ მშენებლობაზე, ამ მშენებლობით გამოწვეული თანმდევი აუცილებელი ინფრასტრუქტურით დატვირთვის დეველოპერზე დაკისრებით – საბავშვო ბაღები იქნება ეს, მოედნები, სკოლები, პარკები, თუ ავტოსადგომები;

5. სოფლური საცხოვრებელი სახლებისათვის ერთიანი სტილისტიკის შემუშავება და მოსახლეობის დახმარება მათი საცხოვრებელი სახლების ამ სტილში შესაკეთებლად, კუთხეების ისტორიული თავისებურებების გათვალისწინებით. ამისათვის გამოგვადგება საბერძნეთში მოქმედი კომერციული უძრავი ქონების მშენებლობის მხარდამჭერი კანონის მსგავსი, თუმცა, ქართულ რეალობაზე მორგებული ინიციატივა, რომელსაც საბერძნეთში „ანაპტექსია ნომოს“ ჰქვია, რომელიც, ათენში ბიზნეს მრჩევლად ყოფნისას შევისწავლე და რამდენჯერმე ვეცადე ამეხსნა ამ ჩვენი შუშისთვალება ლიბერალ-მმართველებისათვის, თუმცა, ვერაფერი შევაგნებინე.

თუ მიზანმიმართულად და დაუღალავად ვიმუშავებთ, ამ ჩვენს სამოთხისებრ ქვეყანას კვლავ მივუსადაგებთ ჩვენსავე ნახელავს და აღარ ვიქნებით ისე, როგორც ახლა, თითქოს სამოთხეში ჯოჯოხეთის მაშხალები ჩასახლებულან.

ჩემი ერთი მეგობარი წლების მანძილზე ტრადიციული ქართული სახლის არქიტექტურას იკვლევდა და ადარებდა მას ტრადიციულ ფინურ, გერმანულ და იაპონურ სახლებს. მისი კვლევის შედეგებმა განმაცვიფრა. ორი რამ დამამახსოვრდა:

1. ჯერ კიდევ 100-ოდე წლის წინ ჩვენი სახლები შეუდარებლად უფრო შთამბეჭდავი და ლამაზი იყო, ვიდრე იმ სამი პატივცემული ქვეყნისა, და

2. ამ ოთხიდან ქართული სახლის ყველა კუთხის ნაირსახეობა თავისი უცხოური პროტოტიპებისაგან გამოირჩეოდა ერთი მკვეთრი, საერთო თვისებით, დამოუკიდებლად მისი კუთხურობისა: თუ ფინურ, იაპონურ და გერმანულ ტრადიციულ საცხოვრებლებში საერთო ან სასტუმრო ოთახის ფართი მთელი სახლის 35%-ს არ აღემატებოდა, ქართულ სახლებში იგი 50%-ზე მეტი გახლდათ და ზოგან 2/3-საც კი შეადგენდა. თან, განურჩევლად იმისა, გლეხის სახლი იქნებოდა ეს, თუ სათავადო.

ანუ ქართული კულტურის სიღრმეში სძევს უდიდესი პლასტი არა თვითიზოლაციისა, არამედ ერთად ყოფნისა და სოროებში ნადავლის ინდივიდუალისტურად არ თრევის სიბრძნისა და მისი გაცოცხლება და გაფურჩქვნა კვლავ შეგვიძლია, თუ ჭკუით მივუდგებით საქმეს.

ითვლება, რომ არქიტექტურა ყველაზე კარგად ასახავს ამა თუ იმ იდეოლოგიის ისტორიულ ნაკვალევს ადამიანთა საზოგადოებაზე. თუ რამდენად არაორგანული და საცოდავია ჩვენი ეს ქართული ლიბერალური იდეოლოგიის ხანა, ჩვენს არქიტექტურულ ტრაგედიაშიც კარგად ჩანს. რაც მალე დავემშვიდობებით ლიბერალიზმს, და მათ შორის მისით მონაბერ არქიტექტურულ ქაოსს, როგორც საშინელ სიზმარს, მით მალე იგრძნობს თითოეული ჩვენგანი იმედის სიოს ჩვენს საერთო საცხოვრისში.

______________________

✳️ (1) დიმიტრი უზნაძე: “აი, რა აკლია ქართველობას”.

© ლევან ვასაძე

? 18.09.2021