“ობივატელი” ამ დღიურში ბევრს ვერ გაიგებს, განსაკუთრებით კი, ამ თავს.

ეს რუსულიდან შემოსული ევფემიზმი ზუსტად ასახავს მენივთე ადამიანის არსს, რომელიც მხოლოდ быт-ს ანუ ყოფას არის მიჯაჭვული და ჰგონია, რომ მხოლოდ მისი დალაგების შემდეგ მოიცლის ამაღლებულისათვის. რაც უფრო ეფლობა იგი ამ თავის მდაბიოში, მით უფრო ეპარება ეჭვი არათუ ამაღლებულზე ფიქრისა და მისკენ სწრაფვის აუცილებლობაში, არამედ თავად მის არსებობაშიც კი და ამრიგად, ცოტა ხანი იგი საკუთარი ამქვეყნიურის, ხილულის ამაღლებასა და ათრევას ცდილობს უკეთესისაკენ. ამ გრავიტაციულ ციხეში მას მყესები უწყდება და უცბად, დაფიტული, ამ უაზრო და თავიდანვე განწირულ მთრეველობას იგი ისევ მდაბიოში ჩაფვლას ამჯობინებს.

არც ის კაცი ვარგა, ვინც ხილულსა და მოცემულს უარყოფს და უხილავთან ყოფნის დაჩემებით თავის ამქვეყნიურს უგულებელყოფს – პირველივით ისიც მშიშარა და ეგოისტია, ზოგჯერ კი, მასზე უარესიცა და უფრო მავნებელიც.

ადამიანი მოწოდებულია ღვთისნიერობისა, ანუ ღვთისნაირობისაკენ, რომელიც მაცხოვარმა უხილავის მიერ ხილულის გაკეთილშობილებაში გამოხატა და ამ ორის ნებისმიერ მხარეს გაჩხერა და ჯიუტად მასში ჩარჩენის დაჩემება, ადამიანობის არსის უარყოფისა და ღალატის მაგალითია.

სამწუხაროდ, ადამიანთა საზოგადოების უმრავლესობა ასეთნი ვართ, უფრო სწორედ, თითოეული ჩვენგანი ვარდება მუდმივად ამ ორიდან ერთ-ერთ მდგომარეობაში და ამას ჰქვია ცოდვა.

ცოდვაა – უხილავის ურწმუნოებაცა და უარყოფაც და მხოლოდ ხილულზე გადაყოლაც და ცოდვაა – ხილულის უგულებელყოფაცა და უხილავის ფრთებზე ფრენის ხიბლში ყოფნაც.

სანამ ამ ქვეყნად ვართ, ორივე გვაკისრია და ამ ორივეს შორის წვალებაა ადამიანობა.

სინამდვილეში, ამ წვალებაშია ნამდვილი სიტკბო და სიმსუბუქე, რომელზეც მაცხოვარი ესაუბრება მოციქულებს. ყველაზე უფრო ეს სჭირდება ადამიანს: ცოდნა იმისა, რომ არაფერი არ არის უაზრო და შემთხვევითი მის ცხოვრებაში, და რომც მისი შეზღუდული გონი ვერ სწვდებოდეს ხილულისა და უხილავის მიზეზ-შედეგობრივ კავშირებს, ყველაფერი ყოველთვის რაღაცის გამო ხდება ვიღაცის ხელით. და რომ იმ ვიღაცის ერთადერთი მიზანი ადამიანის გადარჩენა და მასზე ზრუნვაა, რომც მას არ ესმოდეს ეს, როგორც ბავშვს არ ესმის მწარე წამლის მიღებისას.

უფალმა ადამიანს უამრავი რამ არგუნა ამ წვალების გასაადვილებლად, ამ ჯვრის ღირსეულად ზიდვისათვის. გუთანიცა და პოეზიაც, ბორბალიცა და მუსიკაც ამის მაგალითებია, ვაგლახ, რომ ადამიანი ამათაც ამ თავისი ცოდვის წასახალისებლად იყენებს უფრო ხშირად, ვიდრე თავისი ადამიანობის დასადასტურებლად.

გუთანს ისე ხვეწს, რომ პურის ფასი და გემო აღარ იცოდეს მისმა შთამომავლობამ, პოეზიას ისე ბილწავს, რომ იგი მხოლოდ „წელსქვევითა ფხანვების აღსაგზნებად“ ვარგოდეს, ბორბალს სამყაროს მჭვრეტელობით დატკბობის ნაცვლად – სხვა ხალხების დასამონებლად იყენებს და მუსიკას ღმერთთან ერთობის გაძლიერების ნაცვლად – მომღერლისაგან მოტკბო, და სინამდვილეში, ბილწი და გარყვნილი კერპის შესაქმნელად.

ასეთ ვითარებაში ძალზედ ძნელია წერო იმ პირველად, წარღვნამდელ ენაზე, რომელიც ჩვენ, ქართველებს გვეკუთვნის და აკეთო ეს ისე, რომ ნაწერი მკითხველს ესმოდეს, მითუმეტეს კი, ახალგაზრდას.

პოეზია ვახსენე და ის ჩემი ბედია. მასში ყველაფერი ამიხდა და ამიხდება მეც და ყველასაც. არ არსებობს პოეტური ნიჭით აღბეჭდილი ლექსი, რომელიც ნებისმიერი ადამიანის ცხოვრებაში არ ახდებოდეს სინამდვილის ანაბეჭდად.

გასულ თავში ნახსენები ჩემი ლტოლვა მამის გასვენებაში ნებისმიერ ფასად ჩასვლისა, ჩემს მიერ გარემომცველი რეალობის დადრეკა და დამორჩილება – ჩემი ექიმებისა და მათი წამლებისა, ჩემი თავხედი გაურჩება თვით ჩემს მოძღვარზეც კი და მერე ჩემი შეხვედრა დედაჩემის უდრეკ ნებასთან, რომელიც ამ ყველაფერს ფარავს და მიკრძალავს განზრახულს, სხვა არაფერია, თუ არა შეხვედრა პოეზიასთან.

ინდოევროპულ-იაფეტურ ლოგოსში – ეს სირცხვილია, მკაცრად ვერტიკალურ, პატრიარქალურ მოქმედებაში – ეს წაგებაა. კაცი, საკუთარი მამის გასვენებაში, ამ გზაზე ლეწს ექიმების ნებას, ზრდილობისათვის ითანხმებს და სინამდვილეში, სადღაც ეურჩება მოძღვრის ნებას, მაგრამ, მოქმედებს მკაცრად განსაზღვრულ, თუნდაც გადამცდარ, პატრიარქალურ პარადიგმაში და მერე ასკდება და ემორჩილება ქალის, თუნდაც დედის ნებას.

მაგრამ იაფეტურსავე, არა ინდოევროპულ, კავკასიურ, ქართველურ ლოგოსში, რომელსაც მე არმაძებარ ლოგოსს ვუწოდებ, ყველაფერი გასაგებია: ეს დაპირისპირება კაცურსა და ქალურს შორის არც არსებობს, როგორც არ არსებობს, რასაც ჩვენში ხშირად მცდარად ამბობენ სადღეგრძელოებში, ქალის აღმატებულება კაცზე. არსებობს მხოლოდ არმაძებარი ლოგოსის მიერ მყარი ცოდნა იმისა, რომ ერთნი ვართ და ერთად ვწყვეტთ (დიდებული სიტყვაა ამისთვის) კავშირის რაობას ხილულსა და უხილავს შორის.

პოეზია რა შუაშიაო, იკითხავს ვინმე. აგერ, ბატონო, რამდენიც გენებოთ, მაგრამ ყველაზე კარგს შეგირჩევთ ამ ადგილისათვის:

„რა ამოძრავებს კიპარისის ტანს,
ჩუმი შრიალი საიდან არი?
ქარი არა სჩანს, ქარი არა სჩანს:
მაინც მწვერვალებს ედება ქარი.

დუმილი გახდა ვიწრო გალია,
დაუძინარი და უჩინარი,
მხოლოდ იმიტომ, რომ მაღალია,
მარად და მარად ტყდება ჩინარი.

როგორც ჩინარი – ისე პოეტი,
მისთვის სიმაღლე არის წამება,
არა ღიმილით და ალოეთი
დაჰფარავს მტერთა ცილისწამება.“

[გალაქტიონ ტაბიძე – „ისევ ეფემერა“]

მთლიანად, სრულად ეტევა აქ გალაკტიონთან ჩემს თავს გადამხდარი. მწვერვალები აქ პატრიარქალური აზროვნებისა და ქმედების კიპარისის ტანის მწვერვალებია, უჩინარი ქარი კი, მათთან ერთად მყოფი და მათზე მზრუნველი დედობრივი საწყისი, რომელიც თუ საჭიროა, გადატეხს კიდეც დუმილისა და უმოქმედობის უუნარო ჩინარს, რათა შეინარჩუნოს მისი ტანი და სიცოცხლე, რადგან იცის, რომ არა ღიმილით და ალოეთი დაიფარება პოეტი მტერთა ცილისწამებისას. მიდი და თარგმნე ახლა ეს დღიური უცხო ენაზე.

როდესაც ეპიფანე ბაბუა გარდაიცვალა, ჩვენს ბინაში, ძველ, ზემო ვერაზე, ბარნოვის, ახლა აბაშიძის ქუჩის დასაწყისში, მისი სასახლის გამოსვენების ერთადერთი გზა იყო მეზობლის ბინის გავლა, რადგან ის რკინის „ვინტოვი“ კიბე, რომლითაც ჩვენ, ჩვეულებრივ, ბაბუასთან ავდიოდით, შეუძლებელს ხდიდა მასზე სასახლის მოტრიალებას.

მეზობელი, ვის ბინაშიც სასახლე უნდა გამოეტარებინათ, არაქართველი, კომუნისტ-ათეისტი იყო და ცივი უარი განაცხადა მის ბინაში მიცვალებულის გატარებაზე – ყველა ყაიდის ათეისტებს, კომუნისტები იქნებიან ეს, ფაშისტები თუ ლიბერალები, ხომ ეს პარადოქსი ახასიათებთ – ღმერთისა და მიღმიერის არ სწამთ, მაგრამ, ისე არიან აღსავსენი ფუჭი ცრურწმენებით, როგორც პატრონისაგან სხვენში მიგდებული ტომრები ჭუჭყით.

მე მაშინ 15 წლის ვიყავი და ვინ რას მკითხავდა.

მამაჩემის სამეგობრო და კლასელები, ყოფილი მეშვიდე ვაჟთას, აწ უკვე 53-ე საჯარო სკოლის აღზრდილები, ის ხალხი იყო, ვისაც ვერაზე უბატონოდ ხმას ვერავინ სცემდა, ვერც ქურდი და ვერც ყომარბაზი.

თემურ ბაბლუანი, სისხლით ხორცამდე სვანი, ხელოვნების გენიოსი, ჩემი ნათლია, ბათუ კევლიშვილი, ყველა ქართველი რაგბისტის მამა, მერაბ (გიჟო) ომიაძე (ძველ ვერაზე რომ გიჟოს დაგარქმევენ, წარმოიდგინეთ), ვახო შარიქაძე, ზურა ყაჭეიშვილი, რომან ჩიჩუა, პაატა ღუდუშაური, სოხუმელი იურა (ძუკუ) გულუა და სხვები.

ეს ის ძველი, ნამდვილი ვერა იყო, ვაჟკაცურზე ვაჟკაცური, ინტელიგენტური და განათლებული, რომელმაც თბილისი დაიბრუნა და არა ის მეორე – არაქართული გვარები რომ გადაიკეთეს და მათი შვილები რომ მერე ვერელ ბოროტებად მოგვევლინნენ 90-იანებში.

თითოეული მათგანის ავტორიტეტი და სიტყვა საკმარისი იყო, რომ ის შეშინებული და აჭრილი მეზობელი მშვიდად „გაესკვანჩათ“, გასაბერტყი ნოხივით შიდა ეზოს აივანზე გადმოეკიდათ და ისე გამოესვენებინათ ეპიფანე ბაბუა. მაგრამ, ამას როგორ იკადრებდნენ სამძიმარსა და ტირილში.

ერთმანეთშივე მოილაპარაკეს და ვინც მთამსვლელები იყვნენ – ზალიკო ქიქოძემ და სხვებმა – კარაბინებითა და თოკებით შექმნეს საკიდები ეზოში მდგომ ხეზე და ელექტრო ბოძზე და ასე ჩამოასვენეს ეპიფანე ბაბუა მისი აივნიდან პირდაპირ მისსავე ეზოს გულში, სანამ ის ბოღმა მეზობელი ბინაში იმალებოდა ხალხით სავსე ეზოს მზერისაგან.

შემოდგომის მშრალი, ცივი და ქარიანი დღე იყო და ამ ქართული სიდარბაისლისა და დუმილის გულში ისევ გალაკტიონი ამიხდა, იმიტომ, რომ თოკებზე შეკიდული კუბო ქარმა შეაქანა უცებ და როგორც სროლის ხმა მთაში, ისე ჩამესმა:

„გაისმა შორი სროლის ხმა მთაში
და მონადირემ დაჰკოდა შველი…
საღამო იწვა ხავერდის ყდაში,
ვით წიგნი ლურჯი და ძველისძველი…
ეს იყო მაშინ, ეს იყო მაშინ,
როცა მე ბავშვი ვიყავ.

არ არის რამე უფრო მტანჯველი,
როდესაც კუბოს მიჰყვები ქარში:
„დარჩი“, – ქვითინებს ჰაერში მარში,
მაგრამ ვერავის ქვეყნად ვერ შველი.
ეს იყო მაშინ, ეს იყო მაშინ,
როცა მე ბავშვი ვიყავ.

კუბო, უმიზნოდ მცურავი ქარში
და უმიზეზოდ მოკლული შველი!
დაედევნება ბავშვებს სიზმარში
ეს მოგონების ლანდი, სანთელი.
რას იზამს მაშინ, რას იზამს მაშინ
მზე, ნაკადული, მთები და ველი?“

[გალაკტიონ ტაბიძე – „სროლის ხმა მთაში“]

ადამიანმა შეიძლება ისე ილოცოს, რომ არც ერთხელ არ დაუკვირდეს ლოცვის სიტყვის მნიშვნელობას, სრულად აღასრულოს წესი და ცარიელი დარჩეს – ვის არ მოგვსვლია ეს?!

ზუსტად მასევე, ადამიანმა შეიძლება პოეზია იკითხოს, მაგრამ ვერაფრით დააკავშიროს მისი ჩურჩული საკუთარ ცხოვრებასთან, ეს კი, არათუ პოეტს, არამედ, არც ერთ ადამიანს არ შეშვენის.

არც ის შეიძლება, მანიაკივით სულ სიმბოლოების ძებნაში შეიშალო, მაგრამ, აბა, თუ თავი არ შეგაწყინეთ, გულისყურით წაიკითხეთ ჩემს მიერ 13 წლის წინ დაწერილი, ჩემთვის ერთ-ერთი ყველაზე მტკივნეული ლექსი (თუმცა, არ არსებობს უმტკივნეულო ლექსი პოეტისათვის), და მიბრძანეთ, ამიხდა თუ არა ის მე მთლიანად – თავის გულში გაჩერებულ სისხლის სტალაგმიტებიან, თოვლით ავსილ ცხვირ-პირიან, ჩემზე მოხარხარე ჭინკებიან, მომავალი გაზაფხულის უსუსური და ფრთხილი მოლოდინიანად, და თუ ასეა, რისღა გვეშინოდეს საერთოდ?!

უსაზღვრო ნისლებს, უფალო

უსაზღვრო ნისლებს, უფალო,
მიწამდე დახრის ქარები,
ოქტომბერს ისე, უბრალოდ,
ვეღარსად დავემალები.

რა ვქნა ამ გზაზე, მაცხოვარ,
მითხარი რისთვის გჭირდები,
გულით ვგრძნობ, მუდამ გახსოვარ
და შებრალებას მპირდები.

ზღმარტლები დამწიფებულა,
შემოძარცვულა ტყეები,
მზე სიხარულად კლებულა,
ვერ გაუთბია კლდეები.

ლაჟვარდსაც შემოჰპარვია
ნატვრის ცრემლების ბროლია,
ბავშვივით შემოსჩაგვრია
სიზმრები მონაქროლია.

რამსიგრძე გზაა, უფალო,
ნისლში არ მესმის ეჟვნები,
თავბრუს, როგორღა ვუთვალო
ჩონჩხლანდიანი ვერხვები.

ფოთლების ოქროს ტალახში
ჩაკლავს დეკემბრის ჭაღარა
და ცეცხლი ამდენ ვარამში
აღარ შემრჩება, აღარა.

გავისუსები ძილისთვის,
ჩავეფუთნები სიკვდილსა,
აღარ ვინატრებ დილისთვის
ყაყაჩოებში სირბილსა.

დამაფიფქს ზანტი ფიქრები
დაბარდნად ბარდზე ვარდისა,
აღარაფერი ვიქნები,
გარნა სევდის და დარდისა.

მცივა და მტკივა, უფალო,
რომ ვერაფერში გადგები,
უსმენო, უხმო, უთვალო
ვერ გპოულობ და ვვარდები.

გათოშილ ხელებს ჰგონიათ
თოვლიც მაგათზე თბილია
და მუზებს მოუგონიათ
შეშლილთა მზის იდილია.

იქნებ, ვეაჯო ბალღივით
ზამთრის ულმობელ ზმანებას,
სანამ იმედით დაღლილი
გული ძილს მიეტანება.

მაგრამ რას მომცემს ვედრება,
განა ამცდება სიკვდილი,
თოვლში სამარედ ყვედრება,
ჭინკების ჩემზე სიცილი.

ასეთი დროა, ვინა ვარ
არ ვაღიარო წუხილი,
ბინების ზღვაში ბინა ვარ
გაუმთბარი და უვსილი.

სჯობს აღარ ვსდიო აგვისტოს,
დამლულოს თეთრმა საფარმა,
ცხვირპირი თოვლმა ამივსოს
და მიმაძინოს ზამთარმა.

სამშობლო სევდას ნებდება,
მეც მასთან ერთად ვიქნები,
ვგრძნობ, გულში სისხლი ჩერდება,
ცრემლიან სტალაგმიტებით.

მაგრამ იმასაც ვხვდები, რომ
მომაგნებს თოვლში მძინარეს,
ახლა, რომ მთებში ჯებირობს,
მაისის წრფელი მდინარე.

დამეჯახება მომკვდარსა,
ამწვანებული კორდებით,
სიცოცხლედ მიქცევს მომხდარსა,
ავიშოლტ-ავიყლორტები.

ჩამოლეკს ბარად ფერებსა,
დაუმსხვრევს თვალ-წარბს ყინვასა,
გამალღობს, მომაფერებსა
და მომაწყურებს ფრინვასა.

გავშლი მხრებს, მტრების ჯინაზე
გადავევლები მთა-ბარსა,
სამშობლოს ხილვით ვილაღებ,
სამშობლოც ცოცხალს მნახავსა.

ამიტომ მიტკბის ზამთარი
და ვერ მაშინებს სიკვდილი,
დარდი მოწყენით მზაკვარი
და ავ-სულების სიცილი.

უსაზღვრო ნისლებს, მაცხოვარ,
ჩამორეკს ციდან ქარები,
ნოემბერს ისევ ვახსოვარ
და ნუღარც შევებრალები.

ვივლი ამ გზაზე, უფალო,
იქნებ რამეში გჭირდები,
გულით ვგრძნობ, რაღაც უბრალო
და გასაოცარს მპირდები.

[ლევან ვასაძე – “უსაზღვრო ნისლებს, უფალო”. 2009 წ.]

პოლიტიკაში პოეზიის ადგილი არ არისო, მითხრა ერთმა რაციონალისტმა. პოლიტიკა პოეზიის გარეშე ღოროპოლისია, ჩიხია. მხოლოდ სისხლის და სიცოცხლის ფასად განცდილი პოეტური პოლიტიკაა ჩვენი გამოსავალი, როგორც ერთ ლექსში მიწერია, „კუშტი, საშიში და მოზიდული.“ არა ფუყე და ფუღურო, „ჯოს-ჯოსით“ გავსებული უქნარა და არაფრის მცოდნე, პირმომტირალი, ცარიელი ხალხის მიერ, არამედ იმ მშრომელი ხალხისა ვინც იცის თავისი ხელობა, არ კანკალებს შიშით როდესაც ქვე-ყანას და მაგ ქვეყანაში თავის გასაკეთებელს გადახედავს ყოველ დილას, ვინც ოფლში გაწურული ატარებს დღეს, მაგრამ არა იმიტომ, რომ აგროვოს და დაგროვებულის იმედად იყოს, არამედ იმიტომ, რომ ღმერთი უყვარს, პოეზია უყვარს, მაგ ყანაში დგას „სანთელრქიანი მახარობელის კვალში ჩამდგარი“ და სხვანაირად არ შეუძლია. შიში კი, არც შიმშილისა აქვს, არც ცარიელი ბეღელისა და არც არაფრისა, გარდა საკუთარი უნამუსობისა და უნანელად მის წინაშე წარდგომისა, შიში პოეზიის გარეშე ცხოვრებისა.

© ლევან ვასაძე

? 15.01.2022